ภาพรวมชีวิตบน ISS
International Space Station (ISS) โคจรรอบโลกด้วยความเร็วประมาณ 28,000 กิโลเมตร/ชั่วโมง ใช้เวลาเพียงราว 90 นาทีต่อรอบ ซึ่งหมายความว่านักบินอวกาศบนสถานีนั้นจะเห็นพระอาทิตย์ขึ้นและตกประมาณ 15-16 ครั้งในหนึ่งวัน
แม้จะอยู่ในสภาพไร้น้ำหนัก (microgravity) แต่ชีวิตประจำวันของลูกเรือในสถานีอวกาศมีโครงสร้าง วินัย และกิจกรรมครบถ้วนเหมือนบนโลก เพียงแต่ทุกสิ่งถูกออกแบบให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมที่แตกต่างอย่างสิ้นเชิง
เช้า – เริ่มต้นวันในไร้น้ำหนัก
นักบินอวกาศในสถานีส่วนใหญ่มีกำหนดตื่นราว 06:00 UTC (หรือเวลาที่กำหนดโดยภารกิจ) เพื่อให้สอดคล้องกับวงจร 24 ชั่วโมงของมนุษย์ แม้ว่าพระอาทิตย์จะขึ้น-ตกหลายครั้งใน 24 ชั่วโมงก็ตาม
การล้างหน้า แปรงฟัน และการดูแลร่างกายเริ่มขึ้นทันทีหลังตื่น แม้ไม่มีฝักบัวเหมือนโลก เนื่องจากน้ำจะลอยในสภาพไร้น้ำหนัก นักบินจึงใช้ผ้าชุบน้ำหมาด และใช้แชมพูแบบไม่ต้องล้างออก (rinse-free shampoo)
หลังจากนั้นจะมีการตรวจสุขภาพประจำวัน เช่น วัดชีพจร ความดันโลหิต และมวลร่างกาย ข้อมูลทั้งหมดถูกส่งไปยังศูนย์ควบคุมกิจการภาคพื้นดิน
อาหารเช้าและเตรียมงาน
บน ISS อาหารทุกมื้อจะถูกบรรจุในถุงสุญญากาศ ส่วนใหญ่เป็นอาหารแห้งหรือแช่แข็ง เมื่อนำออกใช้งานจะอุ่นด้วยกล่องอุ่นพิเศษ (Food Warmer) ซึ่งทำให้อุณหภูมิได้ถึงระดับที่เหมาะสม
คู่กับอาหารเช้ามักเป็นซีเรียล ผลไม้แช่อัด กาแฟจากถุงดูด ซึ่งออกแบบพิเศษให้ใช้ได้ในไร้น้ำหนัก อุปกรณ์และบรรจุภัณฑ์ทุกอย่างต้องถูกยึดติดกับพื้นผิวหรือใช้สายรัด เพื่อป้องกันการลอยของเศษอาหารและอันตรายต่ออุปกรณ์
ภารกิจหลักและการทดลองวิทยาศาสตร์
ช่วงเช้าถึงกลางวันเป็นเวลาที่นักบินอวกาศทำงานหนัก พวกเขาทำการทดลองทางวิทยาศาสตร์ เช่น การเพาะพืชในไร้น้ำหนัก การศึกษาการเสื่อมสภาพของกล้ามเนื้อและกระดูกในสภาวะไร้น้ำหนัก และการวัดผลของรังสีคอสมิกต่อเซลล์มนุษย์
นอกจากนี้ยังมีภารกิจบำรุงรักษาสถานี ตรวจสอบระบบชีวิตอากาศ นิรภัย และการสื่อสารกับภาคพื้นดิน
อาหารกลางวันและภารกิจภายนอกสถานี (EVA)
มื้อกลางวันมักเป็นช่วงเวลาสั้น ๆ หลังอาหารเช้า และบางครั้งอาจถูกขัดจังหวะหากมีภารกิจนอกยาน (Extravehicular Activity – EVA) เช่น การซ่อมแผงโซลาร์เซลล์ หรือการเปลี่ยนอุปกรณ์ภายนอกสถานี
EVA ถือเป็นภารกิจที่มีความเสี่ยงสูงที่สุดของนักบินอวกาศ เนื่องจากต้องทำงานในพื้นที่สูญญากาศ สวมชุดอวกาศที่ควบคุมแรงดัน ออกซิเจน และอุณหภูมิ ซึ่งต้องมีการเตรียมตัวล่วงหน้าหลายชั่วโมง
บ่าย – ออกกำลังกายและดูแลสุขภาพ
ในสภาพไร้น้ำหนัก กล้ามเนื้อและกระดูกสูญเสียมวลได้รวดเร็วกว่าบนโลกดังนั้นนักบินจึงต้องออกกำลังกายวันละอย่างน้อย สองชั่วโมง อุปกรณ์ออกกำลังกายบน ISS ได้แก่ Treadmill แบบรัดตัว (T2) จักรยานรัดขา (CEVIS) และเครื่องแรงต้าน (ARED)
การออกกำลังกายไม่ได้ช่วยเพียงกล้ามเนื้อและกระดูกเท่านั้น แต่ยังรักษาการทำงานของหัวใจและระบบหมุนเวียนเลือดเมื่อเวลาผ่านไปหลายเดือนในอวกาศ
เย็น – การสื่อสารกับโลกและเวลาส่วนตัว
หลังจบภารกิจประจำวัน ลูกเรือจะมีช่วงเวลา “Evening Conference” กับศูนย์ควบคุมภาคพื้นดินเพื่อตรวจสอบสถานะของสถานีและรายงานผล
จากนั้นเป็นเวลาส่วนตัวประมาณ 1-2 ชั่วโมง สำหรับอ่านหนังสือ ดูภาพยนตร์ ฟังเพลง หรือวิดีโอคอลกับครอบครัว พวกเขายังสามารถถ่ายภาพโลกผ่านหน้าต่าง Cupola ซึ่งเป็นจุดชมวิวที่มีมุมมอง 360 องศาเหนือโลก
อาหารเย็นและก่อนนอน
มื้อเย็นมักคล้ายกับมื้อกลางวันแต่ปริมาณน้อยกว่าระบบสุขาภิบาลบน ISS ต้องรีไซเคิลของเสียอย่างเข้มงวด เช่น ปัสสาวะถูกกรองกลับเป็นน้ำดื่มของสถานี ส่วนของแข็งถูกจัดเก็บและส่งกลับโลกพร้อมยานบรรทุกขยะ
นักบินอวกาศจะเข้านอนเวลาประมาณ 21:30 UTC โดยนอนในถุงนอนที่ยึดติดกับผนังหรือเพดาน เนื่องจากไม่มีแรงโน้มถ่วงทำให้ไม่สามารถ “นอนบนเตียง” แบบบนโลกได้
การทำงานนอกสถานี (Spacewalk /EVA)
EVA คือการออกนอกสถานีในชุดอวกาศเพื่อบำรุงสถานี ติดตั้งอุปกรณ์ หรือทดลองเทคโนโลยีใหม่ โดยตั้งแต่เริ่มมี ISS มา มี EVA จำนวนมากหลายร้อยครั้ง
การทำ EVA ต้องผ่านขั้นตอนอย่างเข้มงวด ทั้งการลดแรงกดในร่างกายในห้อง airlock การสวมชุด EMU (Extravehicular Mobility Unit) และตรวจระบบชีวิตภายในชุดอย่างละเอียดภารกิจนี้ถือเป็นหนึ่งในภาระกิจสำคัญและอันตรายที่สุดบน ISS แต่ก็มีบทบาทสำคัญในการยืดอายุและปรับขยายสถานีอวกาศ
เวลาว่างและกิจกรรมพิเศษ
แม้ภารกิจจะเข้มข้น แต่ลูกเรือยังมีเวลาสำหรับงานอดิเรกและการพักผ่อน เช่น ถ่ายภาพโลก ฟังเพลง หรือเล่นเครื่องดนตรี บางครั้งมีเฉลิมฉลองวันเกิดหรืองานเทศกาลร่วมกันเพื่อคลายความกดดัน
กิจกรรมเหล่านี้มีความสำคัญต่อสุขภาพจิตใจของนักบินอวกาศที่ต้องอยู่ห่างจากโลกหลายเดือน
บทสรุป
ชีวิตบน ISS คือบททดสอบของมนุษย์ในสภาพแวดล้อมที่ไม่มีแรงโน้มถ่วง ทุกสรรพกิจกรรมต้องออกแบบให้เข้ากับสภาพไร้น้ำหนัก และนักบินอวกาศต้องมีวินัยสูง ใช้ชีวิตในแบบที่ต่างจากบนโลกแทบทุกด้าน ตั้งแต่การตื่นนอน กินอาหาร ออกกำลังกาย จนถึง spacewalk
แต่ท่ามกลางความท้าทาย พวกเขายังได้ใช้ชีวิตบนจุดที่ใกล้โลกที่สุด — มองลงมาสู่โลกใบนี้จากอวกาศได้ทุกวัน ซึ่งเป็นสิ่งที่นักบินหลายคนบอกว่า “ประสบการณ์ที่ไม่มีคำบรรยายได้”
ชีวิตบนสถานีอวกาศนานาชาติจึงไม่เพียงเป็นภารกิจทางวิทยาศาสตร์ แต่ยังสะท้อนถึงความมุ่งมั่นของมนุษยชาติที่จะเข้าใจจักรวาลและเรียนรู้ที่จะมีชีวิตนอกโลก
อ้างอิง (References)
-
NASA. (2024). Living and Working in Space: Human Life Aboard the ISS.
Retrieved from: https://www.nasa.gov/humans-in-space/living-in-space -
NASA. (2023). International Space Station Facts and Figures.
Retrieved from: https://www.nasa.gov/international-space-station/space-station-facts-and-figures -
NASA. (2021). Astronaut Exercise on the Space Station.
Retrieved from: https://www.nasa.gov/missions/station/iss-research/astronaut-exercise -
ESA – European Space Agency. (2022). Daily Life of Astronauts.
Retrieved from: https://www.esa.int/Science_Exploration/Human_and_Robotic_Exploration/Astronauts/Daily_life -
JAXA – Japan Aerospace Exploration Agency. (2022). Living in Space: Health and Lifestyle.
Retrieved from: https://humans-in-space.jaxa.jp/en/life/health-in-space/life -
NASA. (2023). Spacewalks on the International Space Station.
Retrieved from: https://www.nasa.gov/international-space-station/space-station-spacewalks -
Business Insider. (2020). A Day in the Life Aboard the International Space Station.
Retrieved from: https://www.businessinsider.com/international-space-station-daily-life-photos -
ClickOrlando. (2020). A Day in Space: Here’s What an Astronaut’s Daily Routine Looks Like.
Retrieved from: https://www.clickorlando.com/news/space-news/2020/11/14/a-day-in-space-heres-what-an-astronauts-daily-routine-looks-like -
Wikipedia. (2024). International Space Station.
Retrieved from: https://en.wikipedia.org/wiki/International_Space_Station