ชีวิตประจำวันบน International Space Station (ISS) ต่างออกไปจากโลกอย่างสิ้นเชิง แม้กระทั่งกิจกรรมง่าย ๆ อย่างการสระผมก็ต้องมีวิธีเฉพาะและใช้อุปกรณ์พิเศษ
ในสภาพไร้น้ำหนัก (microgravity) ไม่มี “ฝักบัวไหลแนวตั้ง” ไม่มีน้ำไหลจากบนลงล่างตามธรรมชาติ ทุกหยดต้องถูกควบคุมให้เหมาะสมและไม่ทำความเสียหายแก่ระบบของสถานี
ทำไมถึงไม่มีฝักบัวแบบบนโลก
-
บนโลก น้ำไหลลงโดยมีแรงโน้มถ่วงช่วย แต่ในอวกาศ น้ำจะลอยหรือลอยรวมตัวเป็นทรงกลม และจะกระจายไปนอกรูปแบบหากไม่มีการควบคุม
-
น้ำมีค่าในอวกาศมาก เพราะระบบรีไซเคิลของ ISS กรองน้ำจากเหงื่อ ไอน้ำ และแม้กระทั่งปัสสาวะกลับมาใช้ใหม่ได้ถึงประมาณ 98 %
-
จึงมีการใช้วิธี “สระผมแบบไม่มีน้ำไหล” (no-rinse shampoo) และใช้น้ำเฉพาะสำหรับทำความชื้นผมเท่านั้น
ขั้นตอนการสระผมในอวกาศ
-
นำน้ำอุ่นมากึ่งหนึ่งของถุงน้ำพิเศษมาชโลมเบา ๆ บริเวณศีรษะ น้ำจะไม่ไหลลงแต่จะเกาะบนผม เนื่องจากแรงตึงผิวน้ำในไร้น้ำหนัก
-
ใช้แชมพูแบบไม่ต้องล้างออก (rinse-free shampoo) ทาลงบนผม นวดให้ทั่วรากถึงปลาย จากนั้นใช้ผ้าหรือผ้าเช็ดซับเบา ๆ เพื่อเอาสิ่งสกปรกออก
-
น้ำที่เหลือจากถุงอาจถูกใช้เพื่อ “ช่วยให้รู้สึกเหมือนล้างผม” แล้วปล่อยให้ระเหย หรือถูกดูดเข้าสู่ระบบกรองของสถานี
-
ใช้ผ้าไมโครไฟเบอร์เช็ดผมจนเกือบแห้ง เพราะไม่สามารถใช้ไดร์เป่าผมแบบบนโลกได้ (จะเสี่ยงให้เศษผมหรือน้ำลอยไปทั่ว)
กรณีศึกษาจากนักบินอวกาศ
-
Karen Nyberg ซึ่งทำงานบน Expedition 36 ของ ISS เคยสาธิตการสระผมแบบนี้ผ่านวิดีโอของ NASA ในปี 2013
-
Koichi Wakata ของ JAXA ดำเนินขั้นตอนเดียวกันเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2023 บน Expedition 68
สิ่งที่ต้องคำนึงเมื่อสระผมในอวกาศ
-
การควบคุมน้ำ : น้ำต้องอยู่ในถุงหรือบริเวณควบคุม เพื่อไม่ให้ลอยเข้าระบบไฟฟ้าหรือระบายอากาศ
-
การประหยัดทรัพยากร : น้ำและแชมพูถูกออกแบบให้ใช้ปริมาณน้อยมาก เพราะการส่งขึ้นสู่อวกาศมีต้นทุนสูง
-
สุขภาพจิต : แม้ว่าจะอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แปลก แต่นักบินต้องดูแลความรู้สึกและภาพลักษณ์ตัวเอง เรียกคืนความรู้สึก “มนุษย์” แม้จะอยู่ห่างโลกหลายร้อยกิโลเมตร
บทสรุป
ถึงแม้การอาบน้ำหรือสระผมดูเหมือนเรื่องเล็ก แต่ในอวกาศมันกลายเป็นภารกิจที่ต้องวางแผนอย่างพิถีพิถัน
นักบินอวกาศยังคงสระผมได้ แม้ไม่มีแรงโน้มถ่วงช่วย ไม่มีฝักบัวไหล ไม่มีน้ำท่วมห้อง เพียงแต่ต้องติดตั้งวิธีการใหม่: ใช้น้ำจำกัด ใช้แชมพูแบบไม่ต้องล้าง และใช้ผ้าเช็ดจนแห้ง
สิ่งเหล่านี้สะท้อนถึง “ความสามารถของมนุษย์ที่จะปรับตัว” และการอยู่อาศัยนอกโลกอย่างยั่งยืน
อ้างอิง:
-
NASA – “Astronaut Koichi Wakata demonstrates washing his hair in space” · 14 Feb 2023 NASA
-
Rockin Green – “How to Wash Your Hair in Space” Rockin Green
-
NASA Johnson – “Karen Nyberg Shows How You Wash Hair in Space” (YouTube) YouTube